De grote IJhorst
Groot IJhorst werd gevormd door 2 boerderijen
De grote IJhorst
De buurtschap waartoe ook de kerk behoort, werd vroeger de Grote IJhorst genoemd. De Kleine IJhorst lag ten oosten van de huidige dorpskern en bestond voor 1840 uit één boerderij. De Grote IJhorst werd gevormd door twee boerderijen. Met de boerderij in de Kleine IJhorst werden dat ,,De Drie Hoeven” van IJhorst genoemd en het achterliggende land het ,,Drie Hoevenland”. Waarschijnlijk waren deze drie hoeven de eerste bebouwing in IJhorst tussen 1300 en1400. In 1292 kwam het eerste kerkje (kapelletje) en enkele jaren later een pastorie (weeme). Beide laatste gebouwen stonden en staan nog op korte afstand van het grensriviertje de Reest, dat de scheiding vormt tussen de provincies Overijssel en Drenthe. De eerder genoemde drie erven waren eigendom van het Zwartewaterklooster bij Hasselt (dat was de Ridderschap van Overijssel). Bij de kerkstichting kreeg het Zwartewaterklooster het collatierecht (recht om een predikant te benoemen) en bestemde het klooster de middelste van de drie erven (Kerkweg 6) voor het inkomen van de pastoor. Deze middelste boerderij stond later bekend als de Pastorie-erve en was een ½ hoeve groot. De oostelijke boerderij (Kleine IJhorst) was 1 hoeve en de westelijke, (Kerkweg 1) die in de middeleeuwen Ter Horst werd genoemd, was 1½ hoeve groot. In 1682 waren de erven Ter Horst (Grote IJhorst)en het Zwartewater (Kleine IJhorst) nog eigendom bij de rechtsopvolgers van het inmiddels opgeheven
Zwartewaterklooster. De pastorie-erve behoorde toen tot het bezit van de kerk.
In 1711 zijn waarschijnlijk de beide erven van het Zwartewaterklooster al in particuliere (aristocratische) handen. Het immense erve Ter Horst, veruit de grootste van IJhorst en Staphorst, kwam in 1723 in handen van de familie Gansneb (ook wel Tengnagel genoemd). Vanaf 1602 werd de erve Ter Horst gehuurd door de familie Warner Geugjes en later door zijn zoon Geuchien Warners. De pachtersfamilie doet in rijkdom niet veel onder voor de pachtheer, ze bezitten diverse boerderijen en hebben grote sommen geld uitstaan bij particulieren en bij de overheid. In 1739 verkoopt de familie Gansneb (Tengnagel) hun hele erve voor ƒ 8000, - aan de Hopman A Waterham in Zwolle. Dat zal de boerderij geweest zijn met de bijbehorende gronden en waarschijnlijk een aanzienlijk herenhuis genaamd ,,Tengnagel”. Kort na 1739 is de erve gesplitst en is er een tweede boerderij bij gekomen (Kerkweg 12). Dan woont als pachter op het oude Ter Horst het gezin van Egbert Jans en in het nieuwe zijn zoon Jan Engberts de Oude. De familie kwam waarschijnlijk uit Friesland. Een kleinzoon van Egbert Jans, Teele Jans, heeft later de achternaam Horstra aangenomen, een trotse verfriezing van de naam Ter Horst. Jan Engberts de Oude koopt in 1788 de helft van Ter Horst van de erven Waterham voor ƒ 6000, - (de boerderij Kerkweg 12). In 1826 wordt door de familie Horstra een groot deel weer verkocht en houden ze een kwart van het oorspronkelijke erve Ter Horst in hun bezit.
Waarschijnlijk heeft de koopmansfamilie Slot het van de familie Horstra gekocht, want omstreeks 1800 komt die familie ook in het bezit van de andere helft van erve Ter Horst met de oude hoofdboerderij (Kerkweg 1). Het oude herenhuis Tengnagel is omstreeks 1850 afgebroken. Gedeeltelijk met het afbraak materiaal is toen een nieuwe boerderij gebouwd (Kerkweg 3) In de achtergevel van de boerderij zijn verschillende soorten stenen vermetseld die voor 1850 geweest moeten zijn. Terugkomend op het bezit van de familie Slot, in het laatst van de negentiende eeuw treedt Petronella Slot in het huwelijk met Hugo Carsten. Door dat huwelijk komt het bezit bij de patriciersfamilie Carsten, de familie heeft dan in IJhorst in eigendom, 5 boerderijen en 250 H.A. cultuur- bos- veen en heidegronden. In 1990 heeft de familie Carsten hun laatste bezittingen verkocht, twee boerderijen (Kerkweg 1-3) en ongeveer 25 ha. land.
|
21-04-2024
om
10:00
